Kystpilegrimsleia

Pilegrimane nytta mange leier på si ferd, alt etter vær og vind. Somme tider mest til sjøs, somme tider mest til lands. Ei variert reise med vandring og båt har kystleia til alle tider vore.

Langs leia danna det seg tidleg knutepunkt i samferdsla; gode ankerplassar, lune hamner, rike fiskefelt. Alt i mellomalderen vart denne ferdsla regulert gjennom «sælehus» som kongen let byggja for ferdafolket, slik vi ser spor etter i namnet på den gamle gjestgjevarstaden Salhus nord for Bergen. På 1500-talet finn vi gjestgjevarstaden på Bakholmen i Austevoll avmerkt på Olav Magnus Carta Marina.

Når vi kjem fram til 1600-talet, ser vi at kongens embetsmenn i København gjev retningslinjer for forordningar om organisering av samferdsla langs norskekysten, for å dekkja behovet for overnattingsstader: «Paa hver norske Miilveis, eller saa omtrent efter Stedernes Leilighed, skal holdes og skee Skifte, og paa hver tredie Miil forordnes en smuk formuendes Mand paa en god beleilig Gaard ved alfare Veien til Lands, saavelsom ogsaa til Vands det næste Søekanten skee kan, som kan holde Gjestgiverie, saa den Reisende kan bekomme nødtørftig Øll og Mad samt Logement og Natteleie…» (Forordning om Skydsfærd til Lands og Vands, samt Gjestgiverier i Norge. 24.decebr. 1648).

Med nokre sjømils mellomrom voks det fram eit nettverk av gjestgjevarstader, strategisk plasserte på sentrale punkt, med gode hamner langs leia, med skysskaffar som tok hand om dei reisande. Mange av gjestgjeveria var også handelsstader. Handelsløyve fekk ein gjennom kongelege privilegiebrev som gav einerett på handelen innanfor eit visst område. For å få slike kongebrev måtte ein ha borgarskap i Bergen. Handlen på Vestlandet var såleis i hendene på velståande bergenskjøpmenn.

I 1842 vart handelslovgjevinga liberalisert og den gamle ordninga med privilegiebrev fall bort. Etter midten av 1800-talet veks det fram eit tett mønster av yngre handelsstader, ofte kombinert med dampskipsstoppestad og postekspedisjon, etter kvart som dampskipsferdsla avløyser seglskutene. Snøggbåtane har på ny gjort leia til ein hovudveg langs kysten.

Reisa startar i Egersund og endar ved nasjonalheilagdomen Nidaros domkyrkje i Trondheim. Både norske og utanlandske pilegrimar valfarta langs kystleia til Nidaros, som var det viktigaste pilegrimsmålet i Nord-Europa fram til reformasjonen i 1537.

1. Egersund

2. Jærstrendene med Obrestad fyr og Hå gamle prestegard

3. Stavanger domkirke

4. Utstein kloster og Utstein pilegrimsgard

5. Avaldsnes med Olavskirken og Nordvegen Historiesenter

6. Mosterhamn med Moster gamle kyrkje og Moster Amfi

7. Halsnøy kloster

8. Bergen (St. Sunniva, Mariakirken, Lysekloster)

9. Kongshaugen på Seim

10. Kongsgarden på Lygra / Lyngheisenteret

11. Gulatinget i Gulen kommune

12. Kvernsteinsparken i Hyllestad kommune

13. Svanøy hovedgård i Kinn kommune

14. Kinn kyrkje i Kinn kommune

15. Selja kloster i Stad kommune

16. Herøy med Herøy gamle kyrkjestad og Herøy Kystmuseum

17. Borgund

18. Giske

19. Veøya i Molde kommune

20. Kvernes på Averøy

21. Smøla med Edøy gamle kirke og Kulisteinen

22. Hitra med Dolm kyrkje og Hopsjø handelsstad

23. Frøya med Sula

24. Ørland med Austråttborgen og Ørland kirke

25. Reins kloster og Museet Kystens Arv i Indre Fosen kommune

26. Trondheim med Nidarosdomen og Nidaros Pilegrimsgård

Alle som reiser langs St. Olavsvegane kan få kjøpt pilegrimspass. Dette gir deg rabatt på overnatting og andre tilbod til pilegrimar. Kontakt eit av pilegrimssentra for å kjøpe det på førehand, eller kjøp det på ein nøkkelstad. Passet blir di eiga personlege minnebok frå reisa. Dersom du har stempel frå minst seks nøkkelstader, kvalifiserer du til å motta eit Olavsbrev på Nidaros Pilegrimsgard i Trondheim.

Kor får du tak i pilgrimspass?
Pilegrimspasset kan du kjøpe ved alle Regionale pilegrimssenter (RPS) og enkelte nøkkelsteder langs Kystpilegrimsleia, sjekk oversikten vår her.

Finst det guidebøker for Kystpilegrimsleia?
Det er i juni 2020 gitt ut ei Reisehånbok for Kystpilegrimsleia.

Kor langt er det vanleg å reise kvar dag?
På pilegrimsleier i innlandet reknar ein ca 20 km på ein dag, men på Kystpilegrimsleia reiser ein ofte delar av turen med offentleg transport. Det kan difor bli lengre strekningar med båt eller buss, og dagsetappene vil her variere med dei lokale forholda for offentleg transport.

Dersom ein padlar eller ror, er det normalt at ein klarer ca. 30 km per dag. Her vil vêr, vind, straum og bølgjer vere svært avgjerande for framdrift.

Dersom ein brukar tradisjonelle segl-/motorbåtar, er dette ofte «saktegåande» fartøyer som vil bruke lengre tid enn offentleg transport. Segl- og motorbåtar blir sett opp i samband med felles pakketurar og arrangement.

Kor lang tid tar det å reise hele Kystpilegrimsleia?
Kystpilegrimsleia har 25 nøkkelsteder ein kan besøke frå Egersund til Trondheim. Du finn oversikt over nøkkelstadene i artikkelen øvst på sida. Dersom du skal innom samtlege nøkkelstader bør du planlegge å bruke ca. 24 dagar eller meir.

Er det trygt å reise aleine langs Kystpilegrimsleia?
Det er trygt å reise aleine langs kysten, men det forutset at den reisande tek omsyn til vêr og klima langs Kystpilegrimsleia.

Kan eg bestille bagasjetransport?
Det er ikkje lagt opp til andre muligheiter for å sende bagasje enn det som finst med rutegåande og offentleg transport.

Korleis er nivået på overnattingsstadene?
Nivået på overnattingsstadene varierer, frå enkle sjølvbetente hytter, til pilegrimsherberge eller hotell.

Må eg bestille overnatting på forhånd?
Vi tilrår at du reserverer plass på pilegrimsherberge og hotell på førehan. Mange av overnattingsstadene på dei små tettstadene har begrensa med overnattingsplassar, medan det er større utval i byane. Det er lurt å sikre seg sengeplass eit par dagar før du kjem til staden.

Kor kan eg legge til havn langs Kystpilegrimsleia?
Dersom du ønskjer å reise med eigen båt, er det eit stort antal registrerte havner for småbåtar og større fartøy langs Kystpilegrimsleia. Her finn du ei oversikt over norske registrerte havner: www.harbourguide.com/no/

Er det opne kyrkjer langs Kystpilegrimsleia?
Langs Kystpilegrimsleia ligg det mange vakre kyrkjer frå mellomalderen og fram til i dag, og fleire av desse har ope om sommaren og i helgene. Om du skulle møte ei lukka dør, sjekk om det er informasjon tilgjengelig i nærleiken av kyrkja som seier noko om tilbod for pilegrimar. Mange kyrkjelydar stiller opp og opnar kyrkja utanom opningstider for pilegrimar som ønskjer det. Her kan du finne informasjon om opne kirker: www.kirkesok.no.

Dei fleste kyrkjene skal også ha ei postkasse der du kan få stempel i pilegrimspasset ditt.

Kva for skotøy bør eg velge?
Vi tilråd pilegrimar å bruke inngåtte tursko, med god demping og stødigheit. Nokre vel fjellstøvlar, andre vel Gore-Tex, nokre velg tekniske løpesko med pusting og andre har med sandalar i tillegg. På Vestlandet kan det vere ein fordel å velje sko som toler vatn.

Er det lett å finne fram?
Kystpilegrimsleia er ikkje ei samanhengande merka vandringslei frå Egersund til Trondheim. Nøkkelstadene er godt merka, og enkelte vandrinsstrekningar er godt merka. Vi tilrår at du har med kart og kompass for sikkerheits skuld, i tillegg til å bruke kartet i turplanleggeren vår og set deg inn i lokale buss- og båtruter. Ta kontakt med ditt regionale pilegrimssenter for hjelp.

Eg har pakka for mykje og sekken er for tung å bere, kva gjer eg?
Send overflødig innhold med posten.

Kan eg ta med hund?
Det er fullt mogleg å gjere ei pilegrimsreise med hund, men det er ein del ting du må vere merksam på. Ha hunden i band til ei kvar tid når du vandrer gjennom beitemark der du kan treffe på dyr, og når du reiser med offentleg transport som båt og buss. Det vil på mange offentlige transportar vere ekstra kostnader for reise med hund, og på enkelte reiser kan det vere en utfordring dersom andre reisende har allergi. Sjekk om overnattingsstaden tillet hund. Det er generell bandtvang frå april til august, og enkelte stader er bandtvangen utvida.

Om du treng hjelp eller rettleiing er vi ved Nasjonalt Pilegrimssenter og ved dei regionale pilegrimssentra alltid klare for å hjelpe deg. Ta kontakt, så skal vi eller ein av våre kollegar i pilegrimsnettverket svare deg så snart vi kan.

Spar tid ved å sjekke om svaret på spørsmålet ditt alt finst i Ofte stilte spørsmål lenger opp på sida.

Guideboka "Kystpilegrimsleia fra Egersund til Trondheim. En guide til nøkkelstedene". Skrive av Margun Pettersen, gjeven ut på Mosaikk Forlag. Flott og hendig reisehandbok å ha med på tur langs Kystpilegrimsleia, eller ha som verktøy i planlegginga av turen din. Ho er skreve på bestilling av Nasjonalt pilegrimssenter i Trondheim. Les meir om forfatter, bestilling og forlag her.

Praktboka "Kystpilegrimsleia - Sjøveien til Nidaros" av Rune Nylund Larsen. Forlaget skriv: Boken om Kystpilegrimsleia er en spektakulær og vakker reise som ledsages av de store historiefortellingene om nasjonsbygging, innføringen av kristendommen og reformasjonen, men også de nære historiene om folk som har klort seg fast ytterst i havgapet. Utgjeven 2020 av Galleri Nylund Larsen. Til sals i dei fleste større bokhandlar.